در این مطلب یکی از سرفصل های مهم تئوری موسیقی به نام ” گام ” را به صورت مختصر توضیح می دهیم. ما بارها در مطالب مختلف عنوان کرده ایم همانطور که ما بدون یادگیری خواندن و نوشتن می توانیم صحبت کنیم , بدون دانستن تئوری موسیقی نیز می توانیم بخوانیم و آموزش های خوانندگی ما نیازی به دانستن تئوری موسیقی ندارد اما با این حال آشنایی با مبانی و اصول اولیه موسیقی چندان خالی از لطف نسیت.
تعریف گام (Scale)
گام (به فرانسوی: gamme) توالی چند نت است که به ترتیب ارتفاع مرتب شده‌اند و گستره صوتی‌شان جمعاً دوازده نیم‌پرده متساوی یا یک اکتاو است. گام ممکن است بالارونده یا پایین‌رونده باشد، یعنی ارتفاع نت‌ها در آن به ترتیب صعودی یا نزولی مرتب شده‌باشد.
در موسیقی کلاسیک گام‌ها با استفاده از نیم‌پرده‌های متساوی (بر اساس اعتدال مساوی) تعریف می‌شوند و فواصل کوچکتر از نیم‌پرده (یا ریزپرده) در گام‌های موسیقی کلاسیک وجود ندارند. در موسیقی برخی مناطق دنیا، از جمله موسیقی سنتی ایرانی، ترکی و عربی فواصل کوچکتری نظیر ربع پرده نیز به کار می‌روند.
هر گام بر اساس اولین نت آن نامگذاری می‌شود، برای مثال، گام «لا» از نت لا شروع شده و پس از پیمودن فاصله‌هایی (پرده‌هایی) به اکتاو یا فاصلۀ هشتم (نت «لا»ی بعدی) می‌رسد. قسمت بعدی نام یک گام معرفی‌کنندهٔ سیری است که برای طی این فواصل تا فاصلهٔ هشتم به کار گرفته می‌شود. مثلاً گام دو ماژور یا «دو بزرگ» از پایهٔ نت دو شروع می‌شود و فواصلش منطبق بر تعریف گام ماژور است.
گام دیاتونیک (Diatonic Scale)
گام دیاتونیک گامی است که از پنج پرده و دو نیم پرده تشکیل شده که در آن، نیم‌پرده‌ها بیشترین فاصله را از یکدیگر دارند. هر گام دیاتونیک شامل دو دانگ است که به وسیلهٔ یک پرده از هم جدا شده‌اند.
گام کروماتیک (Chromatic Scale)
گام کروماتیک گامی است که تمامی ۱۲ نت گام معتدل غربی را شامل می‌شود. تمام نت‌های این گام نیم‌پرده با یکدیگر فاصله دارند.
گام ماژور (Major Scale)
گام بزرگ یا گام ماژور (به فرانسوی: gamme major) یکی از گام‌های دیاتونیک است. یک گام بزرگ از هفت نت به اضافه یک نت تکراری در اکتاو بالاتر است. ساده‌ترین گام بزرگ گام دو ماژور است که بدون نت‌های دیز و بمل و فقط با کلیدهای سفید پیانو قابل نواختن است.
گام مینور (Minor Scale)
گام کوچک یا گام مینور (به فرانسوی: gamme minor) نوعی گام دیاتونیک است که درجه سوم آن نسبت به نت پایهٔ گام دارای فاصله سوم کوچک می‌باشد.
گام پنتاتونیک (Pentatonic Scale)
گام های پنتاتویک یا شش نتی ،گام هایی هستند که در محدوده یک اکتاو از پنج نت ساخته شده باشند. این نوع از گام بسیار پرکاربرد است برای مثال استفاده بسیار زیادی در سبک موسیقی بلوز دارند و یا در اکثر کشورهای جنوب شرقی آسیا مانند چین و ژاپن از این گام استفاده می کنند.
گام های پنتاتونیک به 2 دسته کلی تقسیم می شوند ،دسته اول گام هایی که دارای یک یا چند نیم پرده هستند که همی تونیک (Hemitonic) نامیده می شوند و دسته دوم گام هایی که فاقد نیم پرده هستند که آنهمی تونیک (Anhemitonic) نامیده می شوند.
گام هگزاتونیک (Hexatonic Scale)
گام های هگزاتونیک یا شش نتی , گام هایی هستند که در محدوده یک اکتاو از 6 نت ساخته شده باشند. گام های شش نتی دارای انواع مختلفی هستند و در بسیاری از انواع موسیقی از جمله موسیقی فولک اسکاتلند و ایرلند دیده می شوند و همچنین در موسیقی جز و بلوز نیز کاربرد دارد.
