هایده در سال 68 یکی از خواننده‌های آواز موسیقی سنتی و پاپ ایرانی بود. نام اصلی او معصومه دَدِه‌بالا است که با نام هنری هایده پا به دنیای خوانندگی موسیقی پاپ ایرانی گذاشت. معصومه دَدِه‌بالا، زاده روز بیست و یکم فروردین ماه سال 1321 بود. او خواهر بزرگتر مهستی بود. هایده بدلیل اینکه دارای گستره صوتی کنترآلتو تا متسوسوپرانو در صدای خود بود، توانست بیش از دو دهه به فعالیت هنری خود در زمینه موسیقی و خوانندگی ادامه دهد.
شرح زندگی نامه هایده
نام اصلی هایده، معصومه دَدِه‌بالا بود که در تهران زاده شد. نام پدر او، محمد دده‌بالا و نام مادرش، زینت بلغاری بودند. در ابتدای راه، هایده با ویژگی‌هایی از قبیل صدای توانمند، اپرایی و آلتو خود توانست با واسطه غزل‌سرایی، تنوع و دقت بیشتر خود برجسته شود. در این راه صدای هایده با سایر صدای آوازخوانان موسیقی ایرانی در دهه‌های گذشته مقایسه می‌شد و به این پی برده شد که صدای هایده دلکش است. محبوبیت صدای هایده در میان مخاطبان خود به تسلط وی در اصول بنیاد موسیقی، صدای زایا بازمی‌گردد. بر همین اساس او توانست مجموعه‌ای از آهنگ‌های ایرانی و ردیف‌های آوازی را اجرا نماید و جایگاه خود را در لیست برترین آوازخوان‌های موسیقی ایرانی سده بیستم میلادی تثبیت کند. همانطور که گفتیم، خواهر کوچکتر هایده، مهستی نام داشت و تقریبا سه سال پیش از هایده به خوانندگی روی آورده بود.
فعالیت حرفه‌ای هایده
پیش از اینکه هایده پا به دنیای خوانندگی و آواز بگذارد، خواهر کوچکتر او (مهستی) به شهرت رسیده بود و بسیاری، موسیقی‌ها و ترانه‌های او را شنیده بودند. هایده پس از خواهرش در نزد استادان بزرگ موسیقی شاگردی کرد. نخستین آموزش او با استاد ویلن و آهنگساز، علی تجویدی، آغاز نمود. علی تجویدی فردی بود که با دلکش نیز همکاری داشت. پیش از آنکه علی تجویدی صدای هایده را بشنود، هایده شهرتی نه چندان زیاد در موسیقی پیدا کرده بود. تجویدی پس از شنیدن صدای هایده به این پی برد که رجیستری‌های نادر در عمق صدای آلتوی هایده به چشم می‌خورد. وجود این رجیستری‌ها، رنج میانه بسیط صدای هایده را نشان داد. استاد او یعنی تجویدی با توجه به صدای او، مجموعه آموزشی آوازخوانی ایرانی را به او ارائه نمود. در ابتدای شروع به فعالیت هایده، صدای بسیط و خوش‌موزون او توانست خیلی از دوستداران موسیقی سنتی را به وجد آورد.
طبق مصاحبه‌هایی که شخص هایده داشته است، چندین و چند بار ذکر کرده است که تحت تاثیر صدا و شیوه خواندن دلکش به خوانندگی علاقه‌مند شده است. او در سال 1347 فعالیت حرفه‌ای خود را با خواندن ترانه‌ای به نام «آزاده» که اثر علی تجویدی بر روی آخرین سروده رهی معیری آغاز کرد. ترانه «آزاده» با همکاری ارکستر بزرگ گل‌ها در رادیو تهران آغاز گردید. او ادامه کارهای خود را با اثرهای تجویدی پیش برد و با آهنگسازان برجسته‌ای نظیر همایون خرم در همان برنامه گل‌ها به خواننده ترانه‌های پاپ علاقه‌مند شد. این ترانه‌ها بیشتر ساخته افرادی چون فریدون خشنود، جهانبخش پازوکی، محمد حیدری و انوشیروان روحانی بودند.
هایده برای گسترش فعالیت‌های خود در شهریور سال 57 از ایران به قصد عزیمت در بریتانیا خارج شد. گفتنی است که او در مصاحبه‌های خود اعلام کرده که این تلخ ترین خاطره از خاطرات زندگی‌اش است. او پس از خارج شدن از ایران، با آهنگساز سرشناس ایرانی نظیر صادق نوجوکی همکاری بیشتری داشت و آلبوم‌های «بزن تار» و «شب عشق» از آثار همکاری وی با صادق نوجوکی است. گفته می‌شود که آلبوم شب عشق توانست در رده پر فروش ترین آلبوم دهه شصت از سوی شرکت ترانه معرفی شد. آلبوم دیگر او به نام «بزن تار» بعنوان آلبوم سال 1990 شناخته شد.
هایده در سال 1979 از بریتانیا به آمریکا مهاجرت کرد. سرانجام او تصمیم گرفت تا پایان عمر خود در لس آنجلس زندگی کند و همین‌طور هم پیش رفت. متاسفانه او در یک روز پس از کنسرتی که در شمال کالیفرنیا برگزار شد، بر اثر حمله قلبی در گذشت. چند روز بعد هم هایده در گورستان معروف وست‌وود هالیوود دفن شد. او در 30 دی ماه سال 1368، درست فردای اجرای کنسرت خود در باشگاه کازابلانکا در اطراف سانفرانسیسکو کالیفرنیا بر اثر سکته قلبی در گذشت. گفتنی است که او به فشار خون بالا و دیابت مبتلا بود که از خانواده خود به ارث برده بود.
پیکر هایده با حضور هزاران نفر از ایرانیان مقیم آمریکا به خاک سپرده شد. هما سرشار، ویگن و حسن شهباز از جمله سخنرانان مراسم تدفین پیکر او بودند.
سبک آوازی و اجرایی هایده چگونه بود؟
او همانند دلکش، تسلط بسیار عجیبی بر روی فن موسیقیایی داشت و با شور و انرژی می‌خواند. وضعیت حنجره او بگونه‌ای بود که به صدای او اجازه می‌داد تا پیوستاری از ویبراتوهای دلپذیر و نغمه‌سرایی‌های آوازی را در آوازخواندن خود نشان دهد. تغییر صدای بم آلتون به پایین، فولر و دارکر کنترآلتو از جمله توانایی‌های بود که او بخوبی در آن مهارت داشت. تلفیق حنجره قوی او با روش‌های آوازخوانی توانست آواز او را پر طنین و بافتارمند کند. البته شَم زیرکانه او در زمان بندی ایده‌آل موسیقی، جریان ریتمیک را در آثار هنری او بخوبی نشان می‌دهد.
